بعد زیباشناختی و قاعده طلایی؛ نگاهی به تعامل هنر و اخلاق در اندیشه هربرت مارکوزه

با مرور اندیشۀ هنری هربرت مارکوزه و مقایسۀ آن با مفاد قاعدۀ طلایی در اخلاق، می توان هنر مطلوب مارکوزه را یکی از تمهیدات لازم در اجرای این قاعده و بستری برای حضور آشکارتر و خودآگاه تر آن در تعاملات اجتماعی میان انسان ها ارزیابی کرد. اگر قاعدۀ طلایی از مخاطبانش می خواهد که خود را در موقعیت دیگری گذاشته و دیگری را هم در وضعیت فعلی خود تصور کنند، در اندیشۀ مارکوزه هنر بستری برای ایجاد- یا دست کم پیشنهاد - تغییر در وضعیت موجود است. به نظر می رسد که عنصر مشترک هر دو اندیشه ارجاع مخاطب به قوۀ تخیلّ است؛ قوه ای که باعث ساخت صورتی تازه(خیالی) از واقعیت مستقر می گردد و طرحی مفروض را در برابر وضع موجود ارائه می کند. در واقع می توان گفت طبق نگرشی که مارکوزه ارائه کرده است هنر از دو جهت به قاعدۀ طلایی و گسترش آن یاری خواهد رساند: الف. تلاش برای تقویت قوۀ تخیلّ؛ ب. جدی گرفتن امکان تغییر موقعیت ها. بنابراین، می توان نشان داد که هنر مطلوب مارکوزه قادر است ضمانت اجرای قاعد ۀطلایی را تقویت نماید. اما، در اینجا تفاوت هایی نیز وجود دارد که اندیشۀ هنری مارکوزه را نیازمند نقد و بازبینی می کند؛ او علاوه بر تغییر موقعیت (به شکل فرضی) به تصاحب موقعیت (به شکل واقعی) هم نظر دارد. این تفسیر یا بیان نتایج اندیشۀ هنری مارکوزه، با طرحی که مارکوزه در تمام عمر در پی اجرای آن بوده همگام است و از این حیث در معرض جایگزین ساختن نبرد سیاسی به جای تعامل اخلاقیست.